(Vietthaitoday) - Tuyên bố
chủ tịch là tuyên bố lập trường chung dựa trên nguyên tắc đồng thuận của lãnh đạo
10 quốc gia ASEAN về các vấn đề trên ba trụ cột chính gồm: chính trị - an ninh,
kinh tế, văn hóa - xã hội. Tuyên bố Chủ tịch được nước chủ nhà Hội nghị cấp cao
ASEAN công bố vào cuối hội nghị cấp cao ASEAN hằng năm.
 |
| Ảnh minh họa |
Nhiều
thay đổi so với dự thảo
Tuyên bố Chủ tịch ASEAN 30
được nước chủ nhà Philippines phát đi vào sáng 30/4, một ngày sau khi Hội nghị
Cấp cao ASEAN lần thứ 30 kết thúc. Không chỉ được đưa ra muộn hơn thường lệ mà
tuyên bố chủ tịch còn lược bỏ nhiều nội dung liên quan đến vấn đề Biển Đông so
với bản dự thảo mà giới truyền thông đã tiếp cận trước đó. Theo hãng tin AP, dự
thảo tuyên bố mà Philippines đã cung cấp cho các thành viên ASEAN “mạnh mẽ hơn”
so với tuyên bố chính thức. Một số thành viên đã đề xuất chỉnh sửa nội dung dự
thảo tuy nhiên Philippines với tư cách là Chủ tịch ASEAN mới là người quyết định
lựa chọn từ ngữ cho tuyên bố này.
Bản tuyên bố chính thức dài
25 trang không những lược bỏ nội dung liên quan đến phán quyết của Tòa Trọng
tài vụ Philippines kiện Trung Quốc (12/7/2016) mà thậm chí cụm từ “tiến trình
pháp lý và ngoại giao” (ám chỉ phán quyết của Tòa Trọng tài) từng xuất hiện
trong dự thảo tại phần Tranh chấp Biển Đông cũng bị đưa vào một phần khác với nội
dung rất chung chung. Bên cạnh đó, các nhà lãnh đạo ASEAN đã có những phát biểu
phản đối hoạt động cải tạo, xây dựng và quân sự hóa của Trung Quốc ở Biển Đông
trong ngày khai mạc Hội nghị Cấp cao ASEAN 30 nhưng Tuyên bố Chủ tịch cũng
không hề đề cập đến vấn đề này.
Tuyên
bố ASEAN 30 “nhẹ tông” hơn so với các tuyên bố trước
Theo chuyên gia Shahriman
Lockman (Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế Philippines), Tuyên bố chủ
tịch năm nay nhẹ tông hơn so với tuyên bố tại Lào năm ngoái. “Bản tuyên bố này
đảo ngược hoàn toàn khi “quân sự hóa” và “cải tạo đảo” được đề cập trong bản
tuyên bố dự thảo nhưng đã không còn trong bản chính thức. Ông Duterte sẽ tham dự
thượng đỉnh “Một vành đai, Một con đường” ở Bắc Kinh vào trung tuần tháng 5, và
điều này ắt hẳn in đậm trong tâm trí của ông ấy” - ông Shahriman nói.
Tiến sĩ Jay Batongbacal,
Giám đốc Học viện các vấn đề hàng hải và luật biển Philippines, đánh giá việc
Philippines không đề cập các hoạt động cải tạo đất, quân sự hóa ở Biển Đông
cũng như phán quyết của Tòa trọng tài trong Tuyên bố chủ tịch rõ ràng phản ánh
đúng quan điểm của Tổng thống Duterte. Theo Tiến sĩ Jay Batongbacal, nhìn một
cách tổng thể, Tuyên bố chủ tịch dành phần lớn nội dung nói về hợp tác kinh tế,
như tiến triển của các dự án và sáng kiến hiện tại của ASEAN. Ngoài ra, việc lược
bỏ nội dung về hoạt động cải tạo và quân sự hóa của Trung Quốc ở Biển Đông là một
“bước lùi” so với lập trường năm ngoái của ASEAN về tranh chấp trên biển. Trong
Tuyên bố chủ tịch ASEAN 28 và 29 tại Lào năm 2016, ASEAN đã nhấn mạnh tầm quan
trọng của việc kiềm chế không quân sự hóa và cải tạo đảo do các hoạt động trên
có khả năng làm phức tạp tình hình, gây leo thang căng thẳng ở Biển Đông.
Trong khi đó, Tuyên bố chủ tịch
năm nay chỉ nêu chung chung: “Các quốc gia ASEAN nhấn mạnh tầm quan trọng của
việc duy trì hòa bình, ổn định, an ninh và tự do hàng hải, hàng không trong các
vùng biển tranh chấp. ASEAN cũng bày tỏ sự quan ngại sâu sắc đối với những diễn
biến gần đây và sự gia tăng các hoạt động trong khu vực, có thể làm gia tăng
thêm căng thẳng và xói mòn niềm tin trong các nhà đầu tư trong khu vực. Chúng
tôi tái khẳng định tầm quan trọng của việc tăng cường niềm tin và sự tin tưởng
lẫn nhau, kiềm chế trong thực hiện các hoạt động, tránh các hành động có thể
làm phức tạp tình hình và theo đuổi các giải pháp giải quyết hòa bình tranh chấp,
không đe dọa vũ lực hay sử dụng vũ lực.”
Đối với vấn đề thực thi DOC
và xây dựng COC, các nước ASEAN “nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thực thi đầy
đủ và hiệu quả Tuyên bố về ứng xử giữa các bên ở Biển Đông (DOC). Chúng tôi lưu
ý về mối quan hệ được cải thiện giữa ASEAN và Trung Quốc. Chúng tôi hoan nghênh
quá trình hoàn tất khung của Bộ quy tắc ứng xử của các bên ở Biển Đông (COC)
vào giữa năm nay, để tạo điều kiện thuận lợi cho việc hoàn thành sớm một COC hiệu
quả. Chúng tôi công nhận các lợi ích dài hạn sẽ đạt được ở một Biển Đông hòa
bình, ổn định và phát triển bền vững”.
Có sự
tác động của Trung Quốc?
Mặc dù không phải là thành
viên cũng như không tham dự các hội nghị cấp cao của ASEAN nhưng Trung Quốc
luôn quan tâm và tỏ ra “hết sức nhạy cảm” đối với nội dung của Tuyên bố chủ tịch.
Thậm chí, nhiều ý kiến cho rằng Trung Quốc luôn tìm cách gây ảnh hưởng để thay
đổi các nội dung bất lợi đối với tuyên bố chủ quyền của nước này. Và Tuyên bố
chủ tịch ASEAN 30 cũng không phải là ngoại lệ.
Các hãng truyền thông quốc tế
như Reuters, AP, CNN… đồng loạt đưa tin về việc Bộ Ngoại giao Trung Quốc và Đại
sứ quán Trung Quốc tại Philippines đã vận động hành lang và yêu cầu lược bỏ nội
dung liên quan đến phán quyết của Tòa Trọng tài ra khỏi Tuyên bố chủ tịch. Một
số nguồn tin giấu tên là quan chức ngoại giao tại Manila cho biết Trung Quốc đã
tìm mọi cách gây áp lực đối với Philippines - Chủ tịch ASEAN để đảm bảo chương
trình nghị sự chính thức của ASEAN không đề cập đến các hoạt động gây tranh cãi
của Trung Quốc ở Biển Đông. Sau khi Tuyên bố chủ tịch được phát đi, Đại sứ quán
Trung Quốc tại Philippines không thể liên lạc được và Bộ Ngoại giao Trung Quốc
từ chối đưa ra bất kỳ bình luận nào.
Một quan chức ngoại giao giấu
tên nhận định rằng tiến trình đàm phán dự thảo khung COC giữa ASEAN và Trung Quốc
hiện nay có thể là một yếu tố tác động đến việc ASEAN nhất trí thông qua tuyên
bố với nội dung mềm mỏng hơn. Bên cạnh đó, việc Tuyên bố được đưa ra muộn hơn
thường lệ là do một vài quốc gia thành viên ASEAN đã vận động hành lang để thay
đổi một số nội dung trong Tuyên bố chủ tịch nhưng không liên quan đến vấn đề Biển
Đông.
Phương
án mang tính sách lược
Theo TS. Trần Công Trục
(nguyên Trưởng Ban Biên giới Chính phủ), nhiều người sẽ bức xúc và bất ngờ vì cụm
từ “xây đảo” và “quân sự hóa” đã không còn được thể hiện trong tuyên bố này.
Tuy nhiên, cũng có nhiều ý kiến lại cho rằng đây là phương án mang tính sách lược,
thực tế nhất trong bối cảnh có sự bất đối xứng về cán cân sức mạnh không chỉ giữa
Trung Quốc và các nước ASEAN mà còn giữa các siêu cường, kể cả Mỹ và Trung Quốc,
trong cuộc tranh chấp về địa - chiến lược, địa - chính trị, địa - kinh tế... đang
diễn ra ngày càng khốc liệt tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Cuộc tranh chấp
này là nguy cơ tiềm ẩn dẫn đến xung đột, chiến tranh.
Vì vậy, ưu tiên hàng đầu
trong tình hình hiện nay là mọi quốc gia phải đoàn kết, cùng chung sức ngăn chặn
chiến tranh, giữ quan hệ hòa hiếu, không tạo cớ cho các siêu cường gây nên tình
trạng “đục nước béo cò” bởi vì nếu xung đột, chiến tranh xảy ra thì chắc chắn
không ai là người chiến thắng.
Các quốc gia ASEAN, nếu thấy
cần thiết, vẫn có quyền tuyên bố bảo lưu lập trường và lên án bất kỳ hành động
nào vi phạm các quyền và lợi ích hợp pháp của mình trên Biển Đông. Điều này là
cần thiết và có giá trị pháp lý theo nguyên tắc của luật pháp và thực tiễn quốc
tế hiện hành.
Vietthaitoday
Post a Comment