[Vietthaitoday] - Thời gian
vừa qua, ASEAN đã bộc lộ ít nhiều sự thiếu thống nhất trong phản ứng với Trung
Quốc về vấn đề Biển Đông. Điều này cho thấy Trung Quốc đang trở thành một ngôi
sao, một bậc thầy về quấy rối, giật dây chính quyền một số quốc gia trong khu vực.
 |
| Ngoại trưởng 10 nước ASEAN và Trung Quốc tại Côn Minh, Vân Nam, ảnh: The Cambodia Daily. |
Những tranh cãi về Biển Đông
đã đẩy ASEAN vào thế đối mặt trực tiếp về ngoại giao với Trung Quốc. Nhưng thay
vì đoàn kết lại và nói tiếng nói chung, ASEAN lại bộc lộ những phản ứng trái
ngược, thể hiện ở bốn vấn đề.
Thứ nhất, dường
như các nước ASEAN đang dần bị thuyết phục bởi lập luận của Trung Quốc rằng Biển
Đông chỉ là công việc giữa nước này với 4 nước có yêu sách chủ quyền, còn các
nước khác không cần can thiệp vào. Nếu rơi vào bẫy ngoại giao này, ASEAN sẽ
phân rã và mất đi sức mạnh chính trị. Về mặt địa chính trị, tất cả các nước
ASEAN đều có lợi ích trong vấn đề Biển Đông bởi vùng biển này là một phần không
tách rời của Đông Nam Á.
Thứ hai, rõ
ràng trong ASEAN đang thiếu một vai trò lãnh đạo. Trước đây, Tổng thống Suharto
của Indonesia là người đóng vai trò quan trọng trong việc đứng ra tập hợp các
nước ASEAN và tạo nên tiếng nói chung của khối trên trường khu vực và quốc tế.
Hiện tại, việc thiếu một cơ sở chính trị trong nước vững chắc đã ít nhiều ảnh
hưởng tới khả năng lãnh đạo khu vực của chính quyền Tổng thống Joko Widodo.
Thứ ba, nhiều
nước ASEAN đang đối mặt với những bất ổn chính trị và thách thức kinh tế và điều
này đã ngăn trở chính phủ các nước theo đuổi quan điểm độc lập về vấn đề Biển
Đông. Lãnh đạo ở Myanmar và Philippines mới lên nắm quyền và chưa phải trải qua
nhiều thử thách, trong khi chính quyền quân sự ở Thái Lan vẫn đang vật lộn để
khẳng định tính hợp pháp. Cục diện chính trị tại Lào và Campuchia đang rất mong
manh, nội bộ Malaysia ngày càng bị chia rẽ, còn Brunei chuẩn bị bước vào quá
trình chuyển tiếp cho một vị quốc vương mới.
Thứ tư,
tình trạng chính trị yếu kém và sự phụ thuộc về kinh tế đã đẩy chính quyền một số
nước ASEAN vào thế chịu ơn Trung Quốc. Do đó, dễ hiểu khi khẳng định Trung Quốc
có ảnh hưởng rất lớn trong việc hoạch định chính sách và trở thành kẻ giật dây
điều khiển chính quyền các nước này.
Bằng chứng mới nhất là việc
Thái Lan giam giữ bất hợp pháp và trục xuất nhà hoạt động sinh viên Joshua Wong
của Hồng Kông, có khả năng để đáp ứng yêu cầu của Trung Quốc. Tại sân bay
Bangkok, ông Wong đã bị từ chối nhập cảnh vào Thái Lan để tham dự tọa đàm tại Đại
học Chulalongkorn nhân dịp kỉ niệm 40 năm vụ thảm sát sinh viên cánh tả phản đối
tại Đại học Thammasat.
Trong khi các cường quốc
khác đang tán tỉnh các nước ASEAN trên Biển Đông với các hội nghị thượng đỉnh
không chính thức và các cuộc họp (Hoa Kỳ tại Sunnylands, Nga tại Sochi và Nhật
Bản), Trung Quốc coi quan hệ với ASEAN đã trở thành trò chơi có người thắng kẻ
bại vì Biển Đông và khu vực đã trở thành
những vấn đề địa chính trị không thể thương lượng. Do đó, Trung Quốc sẵn sàng tỏ
thái độ khó chịu công khai khi có nước không ủng hộ hoặc chọn thái độ trung lập
trong vấn đề Biển Đông. Đó là nguyên nhân gây tranh cãi ngoại giao gần đây giữa
Singapore và Trung Quốc về một bài báo trên tờ Global Times.
Dù có thích hay không, mâu
thuẫn giữa Trung Quốc và Hoa kỳ về vấn đề Biển Đông cũng đã biến Đông Nam Á trở
thành một trong những điểm nóng được quốc tế quan tâm nhất hiện nay; vì lẽ đó,
một tổ chức khu vực như ASEAN cần phải có những động thái cụ thể nhằm bảo vệ
quyền lợi cho các thành viên.
Lấp đầy khoảng trống quyền lực
Việc chọn bên nào trong cuộc
chạy đua giữa các siêu cường thế giới là vấn đề khó phân định đối với những nước
nhỏ trong khu vực. Ngay từ khi mới thành lập ASEAN, các thành viên đầu tiên của
tổ chức này đã nhận được sự ủng hộ và hỗ trợ tích cực từ nền dân chủ phương
Tây. Do đó, hiển nhiên số quan chức chính phủ và thành viên lực lương vũ trang
của những nước này có xu hướng thân Mỹ và các nước đồng minh. Chỉ có những lãnh
đạo mới và chưa có nhiều kinh nghiệm như Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte
có thể đưa ra quan điểm trái ngược với phần còn lại khi đơn phương chấm dứt
liên minh quân sự với Mỹ.
Mặt khác, cũng không thể đổ
lỗi cho một số nước ASEAN khi họ tỏ thái độ nước đôi hoặc ủng hộ Trung Quốc
trong mâu thuẫn giữa nước này với Mỹ về vấn đề Biển Đông. Việc Mỹ mất dần sức ảnh
hưởng tại khu vực này và thay thế bằng Trung Quốc là điều hoàn toàn có thể xảy
ra. Nhiều thập kỷ trước, Giáo sư C. Northcote Parkinson của trường Đại học
Malaya (Singapore) đã khẳng định rằng sự mục ruỗng của một nền dân chủ sẽ tạo
nên khoảng không quyền lực và bắt buộc phải có lực lượng khác đứng lên vào chiếm
chỗ.
Trung Quốc không muốn mất đi
cơ hội làm bá chủ khu vực này. Điều này lý giải tại sao nước này khởi xướng
chương trình Một vành đai, Một con đường nhằm đảm bảo mọi con đường (trên bộ và
trên biển) đều hướng tới Bắc Kinh đồng thời nhấn mạnh vai trò lãnh đạo truyền
thống của mình.
Sức mạnh mềm của Trung Quốc
tiêu tán
Cách hành xử của Trung Quốc ở
Biển Đông đã khiến các nước láng giềng cảnh giác, buộc các nước này phải tăng
cường tiềm lực quốc phòng và củng cố những quan hệ đồng minh quân sự, chính trị
chiến lược. Hình ảnh "tốt đẹp" vốn đã được Trung Quốc gây dựng qua hỗ
trợ phát triển, xây dựng cơ sở hạ tầng, hợp tác kinh tế và thương mại đã bị sụp
đổ hoàn toàn bởi hành động đơn phương tuyên bố chủ quyền tại Biển Đông.
Dường như, hành động tuyên bố
chủ quyền tại Biển Đông mà không phân tích ảnh hưởng lâu dài và thiếu sự hiểu
biết nhất định về độ nhạy cảm khu vực này của Trung quốc là một thất bại trong
chính sách ngoại giao. Bởi lẽ, đối với một khu vực vừa thoát khỏi sự lệ thuộc của
thực dân phương Tây, việc thôn tính lãnh thổ biển của Trung Quốc là chủ nghĩa
thực dân được ngụy trang và nó không thích hợp đối với lý tưởng của chủ nghĩa
Mác. Giới lãnh đạo hiện tại của Trung Quốc đang gắng sức thể hiện vị thế siêu
cường đang lên, bất chấp trước đây Đặng Tiểu Bình đã cảnh báo cũng như chống lại
việc vươn lên vị thế siêu cường mà không có được nền tảng phát triển kinh tế ổn
định và bền vững./.
Vietthaitoday
Post a Comment